Lámhscríbhneoireacht

Tá an Spailpín Fánach ag filleadh ar ais chun a laethanta scoile. Beag nó mór.

Bhíodh imní orm le fada maidir le mo lámhscríbhneoireacht. I rith laethanta scoile, bhí sí garbh go leor, ach d'éireoinn, ag deireadh lae. Ach fiche bliain níos déanaí, tá an bua beagnach caillte agam. Is féidir liom m'ainm a scríobh go réasúnta maith ach, nuair atá orm nótaí oibre a scríobh, caithim na nótaí a chur i gcló an lá céanna. Mar ní fhéidir liom na nótaí a léamh an lá ina dhiaidh. Nó más fhéidir, bheadh sé deacair go leor.

Agus táim tinn tuirseach leis an scéal. Bím in éad mo chairde le sár-lámhscríbhneoireacht. Bíonn sé thar barr dom nuair a ghlacaim litir scríofa go hálainn maidir leis an lámh, chomh maith leis an gceann agus gcroí.

Agus bíonn náire orm nuair a scríobhaim chuig mo chairde, agus fios maith agam chomh deacair a bheadh orthu na h-iairiglifí a dhéanamh amach. Mar sin, shocraigh mé go n-athróinn.

Rinne mé m'obair bhaile, agus d'fhoghlaim gurb é an rud is tábhachtaí maidir le lámhscríbhneoireachta ná an teicníc. An rud is mó a mbíonn taobh thiar droch-lámhscríbhneoireacht ná easpa teicníce. Mar galfaire ag tiomáint, caithfear an rud céanna a dhéanamh gach uile uair a thógtar club (nó peann, sa gcás seo) i lámh. Nuair atá an teicníc ar gach thaobh na sráide, leanfaidh an scríbhneoireacht ar gach thaobh na sráide ar a thóir.

Conas a n-athrófar an drochbhéas? Caithfear an lámhscríbhneoireacht a bhriseadh agus a dhéanamh suas arís. Mar sin, chuaigh mé chomh fada leis na siopaí agus cheannaigh roinnt cóipleabhar agus peann luaidhe istigh. Abhaile liom, agus déanaim iarracht cúig nóiméad déag sa tráthnóna a chaitheamh ag scríobh, gach tráthnóna. Tosaím ag scríobh ciorcal. Ansin, scríobhaim lúba, ansin an aibítir agus ansin, leanfaidh mé isteach ar dán éigin, idir Béarla agus Gaeilge, mar atá an fonn liom, agus déanaim mo dhícheall leis.

An bhfuilim ag feabhsú? Mo léan, ach cé gur mhaith liom na cúig nóiméad déag a chaitheamh, ní chaithim gach uile tráthnóna. Ach leanfaidh mé leis. Ba trua go mór dá gcaillfinn an lámhscríbhneoireacht go deo agus má tá sí caillte, conas a múinfidh mé an sean-Ghréigis dom féin, agus a h-aibítir féin aici? Caithfear súil a choinneáil ar an bpictiúr mór freisin, meas tú.





Technorati Tags: Gaeilge, scríbhneoireacht, lámhscríbhneoireacht

Cruinneas Litríochta na Gaeilge

Tá Trasna na Bóinne á léamh ag do Spailpín faoi láthair. Cé go bhfuil clú agus cáil ar Earnán de Blaghd mar an fear ar thóg an scilling ó phinsean an lucht aosta i 1929, mac léinn mór na Gaeilge ab ea é ina ré féin, agus is ceart is cóir cuimhnigh ar sin. Táim ag baint taitnimh ón leabhar, seachas rud amháin. Tá litríocht an leabhar neamh-chaighdeánach, agus cuireann sé sin go mór isteach orm. Go h-áirithe, scríobhann an Blaghdach "béidir" nuair atá "b'fhéidir" an leagan atá caighdeánach. Ní fhaca mé an litriú eile in aon áit ar bith, agus ní thuigim cén fáth go bhfuil sé mar seo i leabhar an Bhlaghdaigh.

Nuair a tháinig athbheochan na Gaeilge ag deireadh an naoú haois déag, bhíodh de nós acu cainiúnta éagsúla na gceantar a choinnéail sa scríobhnóireacht. (Níl an leithscéal sin ag an mBlaghdach mar tógadh cúpla míle amach ó Bhéal Feiriste é, agus aon fhocal Gaeilge a bhí aige d'fhóglaim sé é. Ba chóir go mbeidh litriú níos rialta a bheith aige dá bhrí). 'Sé mo thuairim féin nárbh ceart é ansin do ghluaiseacht athbheochana teanga, ach tuigim go mbeidh sé suimiúl do scolairí teanga cosuil le Kuno Meyer agus a leithéid. Ach tá an ré sin thart, agus cad atá fágtha linn ná teanga atá neamhrialta maidir lena litríocht.

Tá an fadhb céanna le gach uile leabhar a léim, agus táim bréan de. Bíonn sé deacair dom litriú focal a choinnéail im' chloigín, agus focail éagsúla litrithe go difríochta i ngach uile leabhar. Tá sé comh dona seo - scríobh Seán Ó Ruadháin ailt san irisleabhar Feasta gach mí ar feadh cúig bliana faoi cad atá ceart agus mícheart sa Ghaeilge. Tá na h-ailt sin baillithe anois i leabhar, mar a scíobhas anseo chéana seo, ach tá botúin litríochta ag an Ruadhánach féin - bíonn litriú amháin aige in áit amháin agus litriú eile in áit eile. Murab fhéidir leise smacht a choinnéail, cén seans atá againne?

Má n-iarrtar ar fhear Bhéil Feiriste cé a mharaíonn na lucha sa theach aige, inseoidh sé "the cyat" duit. An cóir é sin a scríobh síos, mar a chloistear é, nó an litriú ceart a úsáid? Mar is é sin cad a thárla sa Ghaeilge nuair a chuireadh tús ar an athbheochan cead bliain ó shin. Agus cé gur rinneadh iarracht caighdeán a chuir ar litríocht na Gaeilge rinneadh, mar is gnáth, praiseach de. Baineadh an "dh" ó "oídhche," mar shampla, ach fágadh i bhfocail eile iad. Ní n-éireoidh le caighdeán rialta na Gaeilge mura n-athfhoisliú gach uile leabhar Ghaeilge chun iadsan a chur faoin gcaighdean, agus na sean-leabhair a choinnéail i leabharlann na hÉireann, slán ó fhóglaimeoirí nua na Gaeilge, agus fóghlaimeoirí nua na Gaeilge slán uathu. Tá an Ghaeilge deacair go leor mar atá sí seachas an saothar a dhéanamh níos deacra arís.

'Sé ceann de na fadhbanna go bhfuil an scéal comh fite fuite mar atá sé ná mar níl an údarás ag éinne, idir duine nó comhairle, breitheamh a dhéanamh agus a choinnéail. Tá stair na h-athbheochana saibhir le scólairí nar ghlac leis an gcaighdeán agus a scríobh mar ba mhaith leo, agus an diabhal chun gach duine eile. Seans gur shílid go raibh a bhfód féin á sheasamh agus an teanga bheo a choinnéail, ach tá an cath sin cailte faoi láthair. Níl cainteoir Gaeilge sa tír anois nach bhfuil Béarla aige nó aici fréisin, agus mar sin níl an fior-theanga, an teanga mar a bhíodh, linn anois. Tá dualgas orainn anois teanga nua, Gaeilge 2.0, a thógail agus ba chóir litríocht agus gramair a chuir agus a choinnéail faoi chaighdeán. Ach cé a dtabharfaidh an caighdeán dúinn? Ní fios, ár mbrón, ár mbrón.





Technorati Tags: Gaeilge, scríobhnóireacht, litríocht, cruinneas

Deireadh Siopaleabhair Greene's

Scríobh Dorothy Parker uair amháin gurb fhuath lena cara agus a co-scríobhnóir ar an irisleabhar New Yorker sa 30í, Robert Benchley, dul isteach i siopaleabhar. Gach aon uair a chuaigh Benchley isteach, d'fheicfeadh sé na leabhair agus bhuailfeadh tonn mhór trua air nuair a smaoineodh sé ar na scríobhnóirí a scríobh na leabhair, iadsan láncinnte nuair a chríochníodar go raibh sárshaothar scríofa acu, agus eisean, Benchley, faoi lán-eolas nach mbacfaí faoi chuid is mó dá leabhair, agus go bhfanfaidís thuas ar na seilfeanna go deo na ndeor.

Tá a ghlanmhalairt toraidh ag siopaleabhar ar an Spailpín Fánach. Is é an leabhar agus an scríbhneoireacht an cumadh is tábhachtach sa stáir, níos tábhachtaí ná an roth nó an tine, mar thugann leabhar seans dúinn siúl i ndomhain nárbh fhéidir linn siuladh gan leabhar, domhain samhlaíochta agus domhain dáiríre, domhain fadó atá caillte le fada, domhain nár tháinig ar an tsaol fós agus, b'fhéidir, nach dtiocfaidh go deo. Tagann gliondar im' chroí agam agus mise isteach i siopa leabhar mar, nuair a bhreathnaím ar na seilfeanna lán le leabhair ar gach aon saghas nó sórt nó teanga, tugtar misneach dom gurb fhiú leis an duine tar éis an tsaoil; go mbímis ann, go raibh rudaí tábhachtach linn, chomh tábhachtach gur scríobhamar síos iad, ar eagla go gcaillfí an t-eolas, agus go bhfuil dream ann fós faoi láthair ag iarraidh an eolas céanna a choinneal beo ar son na glúine atá chugainn.

Faightear sin i ngach uile siopa leabhar, ach faightear blás eile i siopa a díolann leabhar athláimhe amháin. Mar ins na siopaí leabhair athláimhe faightear blás an ghrá, an ghrá a bhí ag léitheoirí ar a leabhair, agus an méid measa a bhí ag léitheoirí ar a leabhair. Agus mura bhfaightear blás an ghrá, tharlaíonn rud níos fearr arís: faightear leabhar dílleachta, nár fhuair grá nó ómós riamh, agus tá seans agatsa anois fíorbhaile a thabhairt do faoi deireadh.

Ag breathnú ar na seanchlúdaigh, feictear an difríocht ina ndíoladh leabhar ins na caogaidí, mar shampla, agus mar a ndíoltar sa lá atá inniu ann. Is breá liom na seanleabhar Pelican, craobh comhlachta Penguin a scríobhadh ar ábhair acadaimh. Cheannaigh mé ceann acu uair amháin, ar cheol classiceach, agus scríofa ar an gcúlchuldach narbh pléisiúr na colainne é an ceol, cosúil le folcadán te a thógáil nó píopa tabaic a chaitheamh.

Folcadán te nó píopa tabaic mar phléisiúr na colainne. Ba chrua an dréam iad na Sasanaigh tar éis an Cogadh, ar m'anam.

Bíonn áthas orm i gcónaí in aon siopa leabhar, go h-áirithe i siopa leabhar athláimhe, agus caoiním fúthu nuair a gcailltear iad. Scríobh mé ceanna seo faoin bpoll a tháinig sa shaol i gcathair na Gaillimhe nuair a dhúnadh Kenny's. Tá an siopa leabhar Dandelion Books imithe ó Sráid Aungier anseo i mBleá Cliath le fada anois, ach ba bheag nár bhrís mo chroí an seachtain seo nuair a bhfuair mé amach go bhfuil Greene's Bookstore chun dúnadh ar an cúigiú lá is fiche na míosa seo.

Tá suíomh idirlíon ag an síopa a insíonn scéal an siopa, agus is uasal, fada an scéal é. Oscailíodh an siopa i 1843 - in 1843, bhí Domhnall Ó Connaill ina chumhacht anseo in Éirinn, agus Victoria ar a séú bhliain mar Bhanríon na Breataine Móire. Rugadh an scríobhnóir Henry James, agus, ag deireadh na bliana, d'fhoilsigh Charles Dickens A Christmas Carol, an ghearrscéal na Nollaig is cailiúla sa domhan.

Nuair a dtéann duine isteach i nGreene's, tá sé cosúil le cuairt a thabhairt ar siopa eigin i scéalta Dickens - an Old Curiosity Shop féin, b'fhéidir. Tá gach aon bhalla sa siopa lán le seilfeanna leabhar, fiú amháin na ballaí staighre. Tá leabhar ar gach aon saghas ann, seanleabhar Laidine go dtí seafóid dá chuid Jaqueline Susann. Agus tá an seod seo le dúnadh anois. Díolfar na leabhar ar an idirlíon as seo amach, ach ní hé sin an rud céanna ar chur ar bith le dul isteach i siopa cosúil le Greene's. Bhí caoineadh mór ann nuair a dhúnadh Bewley's, ach cad ab fhéidir a cheannach i mBewley's ach borróga? Nuair atá do bhorróg ite agat, tá sí thart, ach beidh do leabhar agat le do linne, agus, má tá an t-adh leis, tar éis do bháis, beidh sé féin suite i siopa leabhar athláimhe éigin eile, ag fanacht ar an seans a dhraíocht a théaspaint ar duine nua.

Bail ó Dhia ort, a Ghréinigh, a sheanshiopa leabhar uasal - mo léan, ach táim cinnte agus lánchinnte nach mbeidh do leithéid arís ann.





Technorati Tags: Gaeilge, siopa leabhar, Baile Átha Cliath, léamh, Greene's Bookstore, scríobhnóireacht