Oidhreacht Mick Lally

Nach gearr crua é cailleadh Mick Lally dúinn? Ní h-amháin gur tharla chomh tobann é, ach gur nochtadh a bhás dúinn chomh mór a bhíodh sé inár saolta.

Ba óg an fear é Mick Lally chun imeacht ar shlí na fírinne - ní raibh ach 64 bliana d'aois. Ach chaith sé leath na blianta sin os comhair an phobail ag aisteacht. Is dócha gur chuimhin daoine go raibh sé ina Gharda sa scannán Poitín, faoi stiúrthóiríocht Bob Quinn, ins na seachtóidí, ach mairfidh a chlú don chuid is mó mar Miley Byrne, feirmeoir agus fear tuath, sa sobalchláir Bracken agus Glenroe.

Deirtear gurb fhuath é ról Miley le Mick Lally. Níor thaitin leis gurbh Miley é in aigne an phobail agus an méid oibre níos fearr aige tar éis Glenroe, ar stáitse agus, ar ndóigh, ar scannán dá chuid The Secret of Kells agus Alexander.

Dúirt fear éigin ar Raidió na Gaeltachta inné go raibh dífríocht mór idir Mick Lally agus Miley Byrne agus is dócha go raibh sé sin crua ar Lally freisin. Fear clíste léite é Mick agus saghas amadáin é Miley. Is fíor é sin, ach níl an fhírinne go léir é. Bhí Miley Byrne mór i gcroithe na daoine mar ba fear uasal é, agus chuir Mick Lally an uaisleacht sin air.

Níorbh fhéidir le aisteoir eile é a dhéanamh, mar níl an saghas uaisleachta sin coitianta sa tsaol. Níl an amadánaíocht ach rud beag; agus dearmad déanta ar pleidhcaíocht tumthéitheora no caorach as láthair ar Domhnach éigin is í uaisleacht Miley, fear a sheas ar rudaí luachmhar mar teaglach, macántacht agus cothrom na Féinne déanta le saibhir agus daibhir, a maireann gach seachtain, gach mí, gach bliain.

Níorbh an uaisleacht a thagann ó rugadh uasal agus tógadh i dTeach Mór í, ach an uaisleacht a thagann ón anam. An uaisleacht a thagann ó fhear atá cneasta macánta le daoine, agus a thuigeann an ceangal idir an duine agus an dúlra atá ina thimpeall. Bhí na tréithe sin i Mick Lally, agus ba é bua Mick Lally na téithe sin a chur isteach i Miley Byrne.

Bhí grá ag na Gaeil ar Miley Byrne, mar thaispeán sé dúinn an Gael mar ba mhaith linn é. Uasal, tuathach, macánta, deas. Sin bua agus oidhreacht Mick Lally - mar fear a rinne an Gael is Gaelaí, an chuid is fearr cine na nGael.

Is cuimhin liom seoladh fheachtais Uachtaránachta Mary Robinson - nó ceann díobh; bhí níos mór ná an t-aon tús amháín aici - ar mullach leoraí i mBéal an Átha i 1990. Maidin Dé Sathairn, Sráid Uí Raghailligh, slua mór istigh sa mballa. Ceathrair an an leoraí - sagairt áitiúil, Dick Spring, Mary Robinson agus Mick Lally. Fuair Mick Lally an gáir is mó ar an lá, i bhfad níos mó ná ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre nó an chéad Uachtarán eile agus bean ón mbaile. Mar ba duine dúinne féin é Mick Lally, agus bhí, bíonn agus beidh go deo meas againn air dá bhrí. Ar lámh Dé go raibh a anam dílis uasal.

Ceoldráma Amuigh Faoin Aer ag Cé an Adhmaid, Bleá Cliath

Agus chomh hannamh atá an ceoldráma i mBaile Átha Cliath tá ceist á iarraidh ar duine nuair a freastalaíonn sé nó sí ar seó nach dtaitníonn leis nó léi. An fhírinne a insint nó a seachaint, ar eagla go gcaillfí misneach lucht cheoldráma go deo?

Bíonn ceoldrámaí amuigh faoin aer ar siúl sa gcathair sa Lúnasa, i ngearraí le Bárdas na Cathrach ag Cé an Adhmaid, cois Life, BÁC 8. Bhí Don Giovanni le Mozart, an ceoldráma foirfe dár le Gounod, ar siúl acu inné agus isteach leis an Spailpín chun breathnú air.

Bhí an gearraí lán le slua, ach thugas faoi déara gurbh daoine buailte go maith in aois ab ea an chuid is mó acu - ag am lóin i rith lae oibre, is bia choirp in ionad bia anama atá ag taisteal ón bpobal is mó.

Bhí ar daoine fanacht ina seasamh mura raibh suíocháin acu. Bhí roinnt suíochán infillte ann ar an bhféar - bhí a gceacht fóghlaimthe ag cuid an slua ag Aonach na gCapall ag an RDS céanna seo, sílim. Ach ag breathnú thall is abhus, bhuail sé ar an Spailpín go mbeadh sé deacair áire slua a choinnéal mura raibh siad ar a suamhneas gan suíocháin - an ndéanfaí suaimhneas an lucht féachána tionchar ar an gclár agus mar a gcasfaí ceoldráma á thógann trí uair is leath a chánadh go hiomlán?

Ní dhearna. Bhí tuairim greannmhar súgach ag na ceoltóirí Don Giovanni a thaispeáint mar galfaire gairmiúil, agus galfaire gairmiúil atá i bponc leis na mná sa nuacht na laethanta seo, cosuil leis an Don féin fadó.

Bhí cuma níos mó alickadoo an rugbaí istigh i dteach tábhairne Kiely's, an Domhnach Broc, ar an Don seo againne ná ar an ngalfaire is fearr sa domhain mór ach ba chuma más fhéidir leis na ceoltóirí áire an slua a choinnéal. Agus níl sé sin easca nuair atá ort ceoldráma atá scríofa don amharchlann sa tráthnóna a chur ar stáitse ag am lóin amuigh faoin aer.

Tá Don Giovanni scríofa i gceithre ghníomh. Rinne an comhlacht iarracht na gníomha a ghearradh chomh maith mar ab fhéidir agus bhí fear ann mar treoraí a n-inseodh don slua cad a dtarlódh os a gcomhair. Ach, mo léan, níor ghearr a dhótháin.

Is é an fadhb le sin ná go raibh an-iomarca gnó idir cathain a mbeadh an treoraí ar an ardán agus cathain a bhfillfeadh sé. Bhí se ró-easca dul amú leis an scéal agus an amhránaíocht.

Níl aithne nó meas ag an gcuid is mó daoine ar an gceoldráma. Le lucht an cheoldráma, is gnáth fotheideil istigh san amharclann. Leo féin amach faoin aer, tá níos mó cabhrach uathu ná óráid idir gníomha a maireann leathuair a chlog nó tuilleadh.

Agus an áiria catalóige a chasadh aige, bhris Leporello an ceathrú balla agus isteach sa slua leis, ag canadh le mná éigin. Shúigh sé síos taobh thiar léi agus seo leis:

"Nella bionda egli ha l'usanza
Di lodar la gentilezza,
Nella bruna la costanza,
Nella bianca la dolcezza."

Is cur síos ag Leporello ar mar a chuireann an Don faoi í an áiria seo. Cialltar an píosa sin ná mar a thaitníonn na mná eagsúla leis an Don. Aistrithe agam féin:

"Is gnáth leis moladh
na fionn as a ngalántacht
na donn as a dílseacht
na bána as a milseacht."

Greanmhar go leor - dá mbeadh an Iodáilis agat. Ach ní raibh tuiscint dá laghad ag an mbean bhocht cad a bhí ó Leporello mar níor mhínigh an treoraí an áiria catalóige ar dtús. Bhí an meas céanna ag an mbean ar Leporello taobh thiar di na mar a bhí ag Little Miss Muffet ar an domhan alla.

Níos measa arís, níor chóir do Leporello an ceathrú balla a bhriseach. Bhí a dhualgas roimh Donna Elvira - cantar an áiria catalóige do Donna Elvira, ach isteach le Leporollo sa slua in ionad an scéal a mhínigh le Donna Elvira. Dóchreite.

Bhí an t-amhránaíocht agus an ceol ceart go leor, agus an aisteoireacht níos fearr arís, Donna Elvira féin ach go háirithe. Is breá an smaoineamh é, an ceoldráma amuigh faoin aer, ach caithfear níos mó iarrachta a chur isteach agus a ghlacadh gur taispéanas ama lóin é seo, os comhair daoine nach bhfuil chomh cleachta leis na gceoldráma go dtuigfidís cuid den áiria catalóige. Caithfear an treoraí filleadh níos minice chun gluaiseacht an scéil a choinnéal beo.

Agus níos tábhachtaí ná dada eile, caithfear tuiscint agus glacadh níl ach uair amháin ag daoine mar ám lóin. Bhí ormsa imeacht nuair nach raibh an seó ach leath-críochnaithe, mar thugadar uair ar an gcéad dhá ghníomh. Teipeadh dóchreite.

Is breá an rud é an ceoldráma, agus ceoldráma amuigh faoi aer cosuil le seo, a dtógann áilleacht an cheoil amach ón dorchadas isteach faoi sholas gréine. Ach caithfear an seó a ghearradh gan faitíos gan trócaire go mbeidh sé tuillte le am lóin, le gnáthduine agus, go h-áirithe, le daoine a gcaithfear fanacht ina seasamh ar feadh na h-uaire.

Agus go raibh orm imeacht roimh deireadh, níor chuala mé críoch cailiúil Don Giovanni inné - teacht dealbh an Commendatore chun an Don a chuireadh chun tintí ifrinn. Seo chugaibh é anois, ar You Tube beannaithe. Bainígí sult.




Technorati Tags:

Ciarán Mac Mathúna. RIP.

Táid go léir ag imeacht uainn anois. Ní raibh Liam Clancy féin fuar faoin bhfód nuair a tháinig an scéal inné go raibh Ciarán Mac Mathúna, fear mór eile an cheoil, tar éis aghaidh a thabhairt ar shlí na fírinne. Go dtuga Dia grást orthu go léir - tá dream mór acusan Aige anois.

Bhí saol i ndá chuid ag Ciarán Mac Mathúna, Luimneach a thosaigh a obair in oidhreacht na hÉireann ar dtús i saothar logainmneacha. Ach le linn na caogaidí agus na seascaidí, chuaigh sé níos mó isteach ag bailiú cheoil na hÉireann, an seod sin a bhí curtha i bhfolach agus i gcré ag daoine a bhíodh náire orthu ar a gcultúr féin. Tá na Gaeil faoi ghéillsine leis na baileathóirí cheoil, dá chuid Mac Mathúna nó Séamus Ennis nó Tom Munnelly agus roinnt eile acu. Mura raibh siad ann, cad a mbeadh againne anois ach Jedward damnaithe?

Ach is mar chraoltóir a mhairfidh cáil Mhic Mhathúna. Chaith sé leathchéad bliain ag craoladh ar RTÉ, ó Feiseanna agus Fleadhanna ar dtús, agus ar a chlár cneasta, saibhir le amhránaíocht, scéalaíocht is filíocht na nGael, Mo Cheol Thú. Craoladh an clár go moch maidin Dé Domhnaigh, agus an náisiún á dhúisigh. Bhí an guth ceart ag an Mathúnach don uair sin - bog, íseal go leor, guth a rinne an cheangal idir an saol inniu agus an saol fadó. Guth na ndúiseodh duine roimh am.

Is cuimhin liom féin maidin Nollag amháin, agus do Spailpín ina chónaí fós i Maigh Eo beannaithe. Dhúisigh mé go moch, tinn, beagán, is dócha, ón ól an oíche roimhe sin. Nollaig ar an nDomhnach a bhí ann, agus Mac Mathúna ag cur a cheol chugainn. Chraol sé sean-taifead ar a chlár féin, agus Ben Kiely agus duine eile isteach mar aíonna aige.

Bhíodar triúr ag caint ar an seansaol, agus na sean-amhráin nach gcastar sa lá 'tá inniu ann. Go tobann, leann Kiely isteach ar cheann acu, The Old Bog Road, agus leann an Mathúnach agus an t-aoi eile leis. Go lá deireadh an tsaoil, is mar sin a chuimhneoidh mé ar Chiarán Mac Mathúna, eisean féin ag canadh cé nárbh amhránaí é. Tógadh ar an dtonn é, agus an draíocht leosan sa stiúideo an maidin Nollag úd. Ar dheis Dé go raibh a anam uasal, fear mór na nGael.

And life's a pretty puzzle, past finding out by man
I take the day for what it's worth and I do the best I can
Since no-one cares a rush for me, what needs have I to mourn?
I take my pay, I go my way, and I smoke my pipe alone.
Each human heart must know its grief, though little be its load
And God be with you Ireland and the old bog road.






Technorati Tags: Gaeilge, ceol, cultúr, Ciarán Mac Mathúna, RTÉ, oidhreacht, comóradh

An Chathair Draíochta

Go lá deireadh an tsaoil, cuimhneoidh An Spailpín Fánach ar soilse an bhóthair idir Baile an Chláir na Gaillimhe agus cathair na Gaillimhe, agus mar a ngeallaidís dó faoin gcathair gheal a bhíodh os a chomhair.

Théinn go Gaillimh ó Bhéal an Átha ar bhus gach oíche Domhnaigh fiche bliain ó shin, beag nó mór, agus ba chathair draíochta domsa í, agus mise as baile don gcéad uair riamh. Is cuimhin liom fós ag siúl chun an mBóthar Ard trí Sráid Dhominic, agus faitíos orm roimh gach chuile rud a chonaic mé. Bhí siopa ghluaisrothar ann agus siopa prátaí bruite mar comharsan bealdoras aige, agus fir le gruaig fhada agus mná le gruaig ghearrtha.

Thit mé i ngrá leis an gcathair leis na blianta - bhíos faoi gheasa aici. Bhi sí chomh mór im' aigne an uair sin mar Los Angeles féin a bhíodh ann. D'iarrfainn na ceisteanna céanna ar Ghaillimh mar a n-iarradh Jim Morrison ar a chathair draíochta féin - an bean bheag an áidh í, cathair an solais, nó aingeal eile dul amú, cathair na h-oíche - cathair na h-oíche!

B'fhearr liom na h-aingil tite an uair sin. Bhídís níos rómánsacha. Anois, agus an ghruaig ag éirí liath liom, seans gur chóir leanúint tar éis na mná beaga aerigh, ach bíonn gach rud go soiléir agus duine ag breathnú siar. Tá ceangal láidir idir Gaillimh agus cathair Mheiriceá eile, agus is é sin Nua Eabhrac. Ní gá duit bheith rugadh i Nua Eabhrac nó Gaillimh chun dul leis an gcathair - tá spiorad, nó blás, nó meoin éigin, a cheanglaíonn le cuairteoirí a n-insíonn do daoine go bhfuilid buailte ar a mbaile tar éis an saol.

D'fhilleas ar Ghaillimh naoi nó deich lá ó shin, chun breathnú ar an bpeil. Ní théim go Gaillimh faoi láthair, mar a théinn ins na laethanta atá imithe. Nuair a bhíodh duine i ngrá, is chóir fanacht saor ón gcailín má theipeann ar an gcumann. Mar an gcéanna idir an Spailpín agus cathair na Gaillimhe - rinne mé iarracht filleadh ag deireadh an aois seo caite, agus mo shaol fásta a chaitheamh cois Coiribe, ach theip orm. Tháinig mé go mBleá Cliath agus táim anseo fós. Níor shíl mé riamh go gcríochnóinn anseo, ach tá níos mó na deich bliain tugtha dom don bpríomhchathair agus tá an pingin ag titim. Go mall, ach ag titim go deimhin.

Ach cé go bhfuil sé níos soiléire dom go bhfuil todhchaí mise i mBleá Cliath, cloisim i gcónaí seanphort draíochta na Gaillimhe, mar a gcloiseadh na mairnéalaigh cailleacha na gcloch i seanscéalta na Gréigise fadó, agus na cailleacha ag iarraidh na mairnéalaigh dul i gcathú agus a chailleadh ar na clocha.

Ar ais sa gcathair draíochta ag an gcluiche, agus cúrsaí peile á bplé agam, siar i bhfad i gcúl m'aigne, chuala mé an seanphort. Fuair mé an seanbhlás binn i dtithe tábhairne na Gaillimhe, ar a sráideanna leathana, fiú amháin ina siopa nua agus a tithe nua atá, in a mbealach féin, gach pioc chomh gránna leis na tithe ar imeall Baile Átha Cliath agus ar thógadh ar an bhfáth céanna, saint agus airgead.

Tá fios ag gach duine go bhfuil rud éigin in uisce na Gaillimhe, ach tá rud éigin neamhghnáth, draíochta, ina haer freisin. Níl fios agam cad é, ach táim faoi gheasa ag síod an iathair fós. Sa ngluaisteán ag dul thoir ar na bóithre bhreá nua oíche Dé Domhnaigh, chuala mé na seanghuthanna arís. Pill, pill, a rúin...





Technorati Tags: Gaeilge, Gaillimh, cathair draíochta, cultúr

An bhFuil an Neamhspleáchas Tuillte ag na Gaeil?

Fógraíodh Poblacht na hÉireann ar an lá seo nócha bliain ó shin, an 24ú Aibreán, 1916, os comhair an GPO, Sráid Sackville (mar a bhíodh), Bleá Cliath. Bunaíodh Saorstát Éireann i 1922, sé bhliain tar éis an tÉirí Amach - tamaillín beag i rith na ocht gcéad bliain a bhíodh na Gaeil faoi smacht an choróin.

Ach an cheist atá ag bhur Spailpín dóibh inniu, trí bhliain is nócha tar éis an tÉirí Amach, ná arbh fhiú don bPiarsach, don gCléireach agus do na roinnt daoine eile ar chaill fuil nó saoirseacht nó an saol féin ar son na tíre bogadh sa chéad áit? Ar chóir dóibh an scéal a ligeadh mar a bhíodh, agus Éirinn a fhágáil mar oileán beag ar thaobh na mórthíre, ball sásta an Ríocht Aontaithe? An bhfuil neamhspleáchas tuillte ag na Gaeil?

I rith na blianta saibhre in Éirinn, blianta atá imithe anois, ba fhaiseanta an rud é a rá, tar éis béile bhreá éigin i dtigh Paddy Guillbaud's nó teach mar a chuid, go raibh a h-anam caillte ag Éirinn agus an saibhreas linn. Tá an saibhreas caillte anois, gan filleadh le tamaill fada, má bhfilleann ar chur ar bith, ach níor fhill anam na nGael ar ais. Agus an cheist a chuireann an Spailpín air féin ná an raibh an t-anam céanna ann riamh, nó an rabhamar á mealladh orainn féin leis na blianta?

Bhínn an-tógtha le cúpla líne filíochta ón bPiarsach tráth amháin, in a scríobh sé faoi uaisleacht na nGaeil, gurbh cine uasal iad na nGaeil in ainneoin a gcuid slabhra; "august, despite their chains."

Agus an tír i bponc ceart anois táim ag fanacht ar an uaisleacht sin, an uaisleacht in aghaidh na slabhra, an uaisleacht as a bhfásann ceart na nGael bheith saor agus ár n-áit a thógáil i measc náisiúin an domhain. Cad a fheicim ina h-ionad? Gach duine is diabhal ar sráideanna na tíre ag beicéal cad fúm féin, cad fúm féin. Gach duine is diabhal gan bacadh cad a tharlóidh go dtí go dtiocfaidh siad slán féin. Gach duine is diabhal ar an nguthán go Liveline ag insint Joe go rinneadar botún ina ngnó féin ach nach bhfuil siad féin ciontach fúthu, ach gur chóir an rialtas iad a thabhairt slán.

Dúirt Gael cáiliúil uair amháin nárbh í an cheist cad a ndéanfaidh tír duine ar a shon, ach cad a ndéanfaidh duine féin ar son a thíre. Tá an Spailpín ag fanacht anois ar daoine a ndéanfaidh rud éigin ar son a dtíre, in ionad bheith in a suí ar a dtóin bhoga ramhair ag fanacht ar seic agus clárach ar a bun. Beidh mé ag fanacht tamaillín, sílim.

Féachaigí ar an tír a rinneamar ins na nócha bliain atáimid "saor." Táimid níos ghiorra leis an mórthír ná mar a bhímis riamh. Tá ár meán chumarsáide neamhspleách caillte linn, agus na Gaeil sásta go leor ag léamh nuachtáin Shasana agus ag breathnú ar a teilifís. Conas atá cultúr na nGael difríocht le chultúr mór na mórthíre, mar a bheadh an agus an Lord Lieutenant i bPáirc an Fionnuisce fós?

Cáintear go minic an fhéachaint istigh a bhíodh ar siúl ag an Saorstát ins na fichidí. Is fíor go raibh an iomarca béim acu oraibh féin, agus nárbh chóir dóibh an domhan mór a seachaint go dtí mar a sheachnaítí san aimsir sin. Ach ba chóir dóibh seasamh ar rud éigin, ar an Éirinn Ghaelach a bhí á thógáil acu. Ní sheasann na Gaeil ar rud ar bith sa lá atá inniu ann. Tá brionglóid Éireann Gaelaí caillte anois, má chreideadh inti sa chéad áit.

Tá tríocha Dáil Éireann tógtha ag na Gaeil ó bhunaíodh an chéad Dáil nócha bliain ó shin, bunadh ar chomóir an rialtas seo le déanaí. Sin roinnt ama ar gcultúr féin a chur ar an rialtas, agus a sheasamh go bródúil i measc náisiún an domhain. Cad a rinneamar i rith na tríocha Dáil? Bhunaíomar agus coinnealbháimid beo cultúr ina bhfuil áit cónaithe polaiteora níos tábhachtaí ná cad a chreideann sé nó sí. Tá an iomarca Teachtaí Dála againne, agus tá an córas toghadh líofa go leor.

Léigh mé Cuimhní Cinn le Liam Ó Briain cúpla bhliain ó shin. Bhí an Brianach amach i 1916 agus ba iontach é léamh chomh brionglóideach a bhíodh sé agus a gcomrádaí faoin Éire nua a bhí á bhunú acu. I rith an cath, bhíodar i gColáiste na hOllscoile, Átha Cliath, ar Ardán Phort an Iarla, an áit atá an NCH sa lá atá inniu ann, sílim. Bhíodar ag iarraidh baracáid a dhéanamh, agus d'iarr cúpla Óglaidh ar an mBrianach an chóir dóibh cúpla seanleabhair a úsáid sa bharacáid. D'fhéach an Brianach ar na leabhair agus dúirt sé leo "sin iad Annála na gCeithre Máistrí. Má táimid ag troid ar rud ar bith, táimid ag troid ar an leabhar sin. Cuir uaibh iad."

Cé fhios anois in Éirinn cérbh iad na Ceithre Máistrí, nó cad é a leabhar? Sin an mhéid atá saoirse tuillte ag na Gaeil.





Technorati Tags: Gaeilge, Éirinn, polaitíocht, cultúr, neamhspleáchas

Ní Nach Ionadh Nár Éirigh Liom!

Technorati Tags: Ireland, culture, blogging, Irish Blog Awards, Gaeilge, cultúr, blagadóireacht

Lá an Choilín - Gradam an Golden Globe Buaite ag an bhFearalach

Tugann súil ghearr an Spailpín faoi dheara gur éirigh le Coilín Ó Fearail gradam an Golden Globe a bhuachan oíche Dé Domhnaigh amach i Los Angeles, Meiriceá, as ucht a thaispeántas sa scannán In Bruges.

Chonaic an Spailpín an scannán céanna, agus dár liomsa má tá gradam tuilte ag daoine dá laghad sa scannán tá sé tuilte ag Breandán Ó Gliasáin, a thug taispeántas ana-chumhachtach mar fear foréigin ag iarraidh rud maith a dhéanamh uair amháin sula gcuirfear faoin bhfód é. Bhí meas agam freisin ar thaispeántas Ralph Fiennes freisin, ach bím faoi draíocht i gcónaí leis na Lahndahn geezers sin. Ach an Fearalach in In Bruges an aisteoir is fearr i scannán grinn nó cheoil i mbliana? Ní chreidim.

Tá locht mór sa scannán In Bruges. Agus scannán mar sin idir láimhe agat, caithfear smacht a choinneáil i gcónaí ar thon an scannáin, agus theip orthu le sin in In Bruges. Éiríonn na cúrsaí grinn go maith, go háirithe na Meiriceánaigh rómhair a mbuaileann leis an bhFearalach agus iadsan chun staighre fada a dhreapadh, ach titeann an tóin as nuair a thaispeántar corp an linbh ar mharaigh Ray, carachtar an Fhearalaigh, i rith an scannán. Caithfear an corp a choinneáil as radharc, ar eagla go mbrisfear an mí-chreideamh. Tá blás chreidimh Chaitliceachais sa scannán, agus an Fearalach agus an Gliasánach ag breathnú ar na sean-phictiúir ar chúrsaí chreidimh i mBruges fite fuaite leis an súgradh, ach tá an meascáin ní cheart.

Ní aontaíonn mórán liomsa, áfach. Is laoch é an Fearalach ina bhaile dúchais, agus nuair a chonaic mise an scannán sa phictiúrlann an Savoy ar Sráid Uí Chonaill an bhliain seo caite, ní fheadair leis an bhFearalach cos a chur amú. Tá radharc sa scannán ina mbriseann troid amach i mbialann éigin, agus buaileann Ray bean buille lán díreach isteach ina gob. Bhí uafás ar an Spailpín, ach bhí leath an slua ag gáire fúithi agus leath eile ag beiceáil a dtacaíocht don bhFearalach, fear mar a gcíne féin. Ní thuigim, agus ní thuigfidh go deo.

Ní hé sin an chéad uair a chuir an Fearalach ionadh orm, ach an oiread. Cúig bhliain ó shin, agus na Cluichí Oilimpeacha Speisialta Domhanda 2003 ar siúl in Éirinn, bhuaileas le cara chara domsa, cailín a bhí ag tacaíocht leis an ócáid mhór. D'iarradh uirthi cad é buaicphointe an seachtaine di, agus d'inis sí dúinn ní h-amháin gur bhuail sí le Coilín Ó Fearail, ach gur leag sé a lámh uirthi. "An cladhaire salach!," arsa an Spailpín, an ridire bán, an galántach deireadh. Bhí gach uile bean sa seomra ag féachaint orm mar daoine ag iarraidh orthu féin cé hé an t-amadán tofa seo? An uair sin, théadh gach cailín in Éirinn ina codladh ag brionglóid go mbrisfeadh Coilín isteach chomh fada di i rith na h-oíche. Tá an bua aige. Mo mhallacht go daingean air!





Technorati Tags: Gaeilge, scannáin, cultúr, In Bruges, Colin Farrell

An Ceol, an Ceoldráma agus ár gCeol Féin

Tá plé ar siúl i leathanaigh an Guardian faoi láthair maidir leis an gceoldráma. Cuireadh an t-iriseoir Laura Barton chuig cúpla ceann i rith an tsamhraidh agus níor thaitin mórán acu léi. D'ionsaigh sí lucht an cheoldráma ar an Máirt, agus tháinig beirt scríbhneoir eile amach ag ionsaigh uirthi féin ansin, agus ag iarraidh an ceoldráma a chosaint.

Níl mórán ar an bplé i ndáiríre - déanann Laura amach níl ach lucht srón-in-airde iad a bhfilleann chuig an gceoldráma, ach tugann do Spailpín Fánach faoi deara gurb é an fíon an deoch is ansa le Laura; más laoch an lucht oibre í, nár cóir di canna breá te Tennants a ól?

Thaitin sliocht Tom Service liom - feiceann sé go lochtaíonn Laura ah ceoldráma go bhfuil an t-iomarca athrá ann, agus tá an cheart aige go bhfuil an t-athrá i bhfad níos fearr ná saothar Wagner, atá slán ó athrá ach lán le ceol crua deacair. Thug an Spailpín uair Nollaig amháin ag breathnú ar Fáinne Wagner ar BBC2 ach tar éis an uair bhí gach fonn bheatha caillte ag an Spailpín agus mura chuala mé an guthán seans go gcaillfeá mé.

Tá Charlotte Higgins beagán soineanta, dár leis an Spailpín, maidir lena tuairimí. Admhaíonn sí go bhfuil sé deacair éisteacht leis an gceoldráma agus tú cleachta leis an bpopcheoil le linn do bheatha, ach shíleann sí gurbh féidir le Laura níos mó taitnimh a bhaint ó Eugene Onegin ná mar a bhain sí ó Bhainis Figaro? Deacair le creideamh.

Éisteann an Spailpín leis an gceoldráma ach bí cinnte go ndéanann sé a obair bhaile don gcéad uair - bheidh mé caillte go deo mura ndéanann. Má tá bua an cheoil agat, seans go mbeidh tú ceart go leor dul isteach ag ceoldráma éigin ach más gnáthdhuine thú ba chóir dlúthdhiosca a cheannach agus éisteacht leis cúpla uair.

Bhí páirt mór ag an bpopcheoil im' shaol nuair a bhíos óg ach anois tá sé beagán éadomhain dom. Éistim le Rockferry ag Duffy ach cloisim Dusty in Memphis. Cá bhfuil an t-ionadh? Cá bhfuil an rud nua?

Chomh maith leis an gceoldráma agus an ceol clasaiceach, éistim i bhfad níos mó lenár gceol féin. Caithfear bheith cleachta anseo freisin - bhíodh na poirt mar a gcéanna ar dtús agus níl ach éisteacht cruinn agus athéisteacht arís go dtí go gcloistear na difríochtaí agus go n-éiríonn fíor-thuiscint an cheoil leat.

Rinneadh an seandream amach gur gá leat bliain is fiche a chaitheamh ag foghlaim na píoba uillinn - seans go bhfuil cúpla bliain tuilte agat taitneamh na bpíoba a fhoghlaim chomh maith. B'fhuath liom iad agus mise im' ghasúr ach anois, nuair a gcloisim na píoba, cloisim guth na Tuatha de Danann. Seo fear agus a bhliain is fiche caite go maith aige - Séamus Ennis, agus ríl a chasadh aige. Suas léi, a mhic!







Technorati Tags: Gaeilge, cutúr, ceol, ceoldráma, Séamus Ennis

Oidhreacht Ronnie Drew

Foilsíodh leagan an ailt seo i Foinse, nuachtáin seachtainiúil na Gaeilge i rith an deiridh seachtaine, agus táim buíoch go leor dóibh. Táimid go léir ár ndualgas a dhéanamh ar son Ronnie bocht, agus eisean imithe anois ar slí na fírinne.

Suimiúil go leor, i rith na seachtaine, féachaint ar cad a scríobhadh faoi shaol agus shaothar Ronnie Drew, ceoltóir, cainteoir agus croí mór na Dubliners. Bhí an tuairim amach go mbeidh pléaráca a chuireadh níos láidre ná pléaráca Tim Finnegan féin, an tógálaí ar a chlú a sheinneadh Ronnie Drew féin comh minic.

Rinne Ronnie Drew a chuid féin faoina fhinscéal féin. Ba bhreá leis scéal a insint faoi uair ar bhuail sé le Patrick Kavanagh ins na seascaidí, ach níorbh fhéidir leo deoch a fháil toisc nach raibh tigh tábhairne i mBleá Cliath ann gan coisc ar cheachtar nó an mbeirt acu.

Ach bhain níos mó le saol agus saothar Ronnie Drew ná an t-ól. Tá trua agam ar an lucht óg, nach bhfuil aithne níos fearr acu ar Ronnie Drew ná seanfhear baol tinn nó an t-amhrán ainnis sin, The Ballad of Ronnie Drew. Bhí Ronnie Drew níos laidre ná sin, agus mairfidh a chlú go deo mar ball den lucht a thóg ceol na hÉireann slán nuair a bhí sé i mbaol a chailliúnt go deo.

Bhí an t-ádh le mo ghlúin féin gur chonaiceamar agus chualamar Ronnie Drew agus na Dubliners ag deireadh na h-ochtóidí, nuair a líonadh a sheolta arís agus siad ag seint leis na Pogues. Is cuimhin liom go maith - agus is féidir an scannán a fheiceáil fós ar You Tube beannaithe - nuair a bhíodar ar Top of the Pops i 1987 ag seinm The Irish Rover. Is cuimhin liom fós freisim titim mo chroí nuair a d'fhágadar an ardán agus tháinig Curiosity Killed the Cat in a n-ionad. A léitheoir, cé atá ag éisteacht le Curiosity Killed the Cat anois?

Ach ní raibh ann ach blás a n-iar-ghóire. Chun tabhachtach Ronnie Drew agus na Dubliners a thuiscint i gceart, caithfear dul siar chuig na caogaidí, aimsir bhocht dhuairc in Éirinn. Seinneadh an ceol sa Chlár agus i gCorca Duibhne fós, ach ní raibh aon meas ag an bpobal mór ar a cheol agus a n-amhráin féin.

Ansin, an t-athrú; bhí an t-ádh dearg ag an gceol gur tharla an aiséirí cheoil tíre i Méiriceá, agus nuair a tháinig an scéal abhaile go raibh ceathrair Gaeil ó Thiobraid Árann agus Ard Mhaca ag canadh Brennan on the Moor i Halla Carnegie, Nua Eabharc, thit sé ar na Gaeil seans go mbaineann níos mó leis na sean-amhráin ná an ganntanas agus an bochtanas agus an drochshaol.

Bhí an tír réidh a h-amháin féin a ghlacadh, agus ba iad na Dubliners na buachaillí a bhfillfeadh iadsan ar áis dí. Bhí sár-cheoltóirí ag na Dubliners i John Sheehan ar an bhfidil agus Barney McKenna ar an mbainseo, rud a chabhraigh na seancheoltóirí, na fir a choinneáil an ceol beo, na Dubliners a ghlacadh mar cheoltóirí, fir ina mbeadh an ceol slán ina seilbh. Bhí Ciarán Bourke sa Dubliners mar fear mór an chultúir, a chasadh amhráin Gaeilge leo roimh a theip a shláinte air. Bhí duine de na n-amhránaí is fearr riamh acu i Luke Kelly, agus bhí Ronnie Drew acu.

Ní raibh an guth is binne riamh ag Ronnie Drew, ach thug an guth searbh garbh sin bua do na Dubliners nár dtabharfadh guth níos binne, agus is í sin an fhírinne. Nuair a chloistear guth Ronnie Drew ag seinm faoi fhir ag obair ar bhóithre Shasana, nó ar an seanbhean sin Dicey Reilly a bhí tógtha go dona leis an ól, bhí fios agat gurbh é an fíorscéal atá le cloisteáil agat. Tar éis na céadta bliain ag tabhairt meas don duine seo nó an duine siúd, ba é Ronnie Drew Gael a ndéarfadh "seo mo ghuth féin, agus mura dtaitníonn sé leat teigh chun an diabhal a mhic."

Fear misneach cróga ab ea Ronnie Drew, a sheas nuair a raibh fonn ag an tír ar dhaoine a sheasamh ar a son agus ar son a cultúir. Níl eolas againne ar saol slí na fírinne, ach má tá an ceart ann sa domhain seo chugainn nach mbíonn ann i gcónaí sa domhan seo againne, tá Ronnie agus Luke agus Ciarán, agus Bob Lynch bocht freisin, ag seinm arís le chéile. Agus guím freisin go mbuailfidh Ronnie le Paddy Kavanagh bocht, file mór na tuaithe, agus go ngeobhaidh siad tigh oscailte dóibh tar éis an tsaoil.





Technorati Tags: Gaeilge, ceol, cultúr, Ronnie Drew, The Dubliners, oidhreacht, comóradh

Cailliúint na Gruaige

Isteach sa síopa bhearradóra liom tráthnóna De hAoine, agus shuigh mé síos i gcathair éigin os comhair an scatháin. Bhí an bearradóir reidh ag mo chúl, a siosúr in airde aici, mar a bhí an claíomh in airde ag an ArdAingeal Mícheál agus eisean ag dul in aghaidh an dhrochbhuachalla féin.

"Cad uait, a Spailpín Fhánaigh?" ar sise liom.

"Uimhir a dó, a spéirbhean ghleoite," arsa mise. "Thall is abhus."

"Thall is abhus!" ar sise. D'fhág sí síos an siosúr. D'fhéach sí go díreach isteach im' shúile. "An bhfuil tú cinnte?"

"Táim cinnte, agus láncinnte. Tá na fógraí le feicéal le fada agam, agus caithfidh mise an chéad ionsaigh a dhéanamh. Lean ar aghaidh."

"Ceart go leor," ar sise, agus ar aghaidh léi. Tar éis deich nóiméad, bhí an beart déanta, agus beidh cáibín á chaitheamh ag do Spailpín ag cluichí an Samhraidh as seo amach, mise gan anois an mothall a thugadh mo chloigín bocht slán ó theas na gréine.

Tá a fios ag gach chuile fear go bhfuil air an gruaig ag dul ina bán aige nó í a chailliúint go deo agus eisean ag éirí aosta. Ach d'fhir cosúil liomsa, tá cathú mór ann litir a scríobh chuig Dhia ag iarraidh Air cad a rinnemar in A aghaidh go dtarlaíonn an dhá rud dúinn? Tá gruaig liath ag muinir m'athairse go deo; thuigtear in áiteanna éigin gurbh é sin bun ár sloinne, an muin is ghile. Ach tagann an maolachas ón máthar, agus tá sé tagtha liomsa comh maith leis an gruaig liath. Tá an ghruaig atá agam ag éirí liath, agus an gruaig nach bhfuil ag éirí liath, níl sí ann ar chur ar bith.

Tar éis fómhar gruaige an deireadh seachtaine, tá mullach do Spailpín lom go leor. Níl mórán gruaige fágtha ann, agus an méid atá ann tá sí chun imeacht. Tá cuma an leithinis ar mhullach mo chinn anois, agus i gceann cúpla bliain beidh oileán gruaige i lár mo chinn, agus craiceann mo chinnse ar gach uile thaobh de. An bhfaca tú riamh ubh agus cleite bog bán an éin greamaithe uirthí? A leitheoir, beidh ceann an Spailpín ana-cosúil leis an ubh chéanna i gceann cúpla bliain.

Nílim buartha faoi, afách. Sílim féin nach bhfuil rud ar bith sa tsaol comh brónach le fear uallach. Tá sé i bhfad níos measa ag an mbean, agus ní hé an Spailpín amháin ar thug faoi déara é. Scríobh Pól chuig na Corantaigh gurbh glóir do mná í an ghruaig fhada (1 Cor 11:15) Agus tá a fios acu féin, ar ndóigh, agus an obair an déantar, agus an airgead a chaitear, ar ghruaig na mban.

Tá sliocht spéisiúl iontach maidir le gruaig agus cúrsaí graugaireachta in úrscéal iontach Zadie Smith, White Teeth. Tá gruaig cheangailte ag cailín éigin sa leabhar seo - is cailín gorm í - ach ba mhaith léi gruaig díreach. Isteach léi chuig an ngruagaire ar thóir na gruaige dírí seo, agus cuireann an gruagadóir saigheas aigéid ar a ceann chun ceangal na gruaige a scaoileadh. Bhí an pian dóchreite, ach níor bhog an cailín, cé go raibh an ceann trí thine aici. Más é seo praghas gruaige dírigh, cheannóidh sí é.

Agus an fear? Ceannaíonn sé hata, a léitheoir, agus bíonn sé ceart go leor.





Technorati Tags: Gaeilge, cultúr, gruaig, Zadie Smith

Bás Tithe Tábhairní na hÉireann

Tá alt spéisiúl brónach sa Washington Post ar maidin ar meath tithe tábhairní na hÉireann, go mórmhór sa gceantair tuaithe. Tá cur síos san alt ar na h-athrú atá ann i saol na hÉireann anois, i rith ré an airgid, agus conas ab ansa le daoine na hÉireann sa lá atá inniu ann fanacht sa bhaile lena mbuidéal Chardonney in ionad dul síos an bóthair agus bualadh lena gcomharsana sa teach tábhairne.

Is brónach an scéal é, go h-áirithe don seandaoine, nach bhfuil slí bheatha eile acu ach an teach tábhairne áitiúl. Is féidir gloinne fíona a thabhairt dóibh, ach ní maith leo é, go h-áirithe i gcomparáid le pionta breá phóirtéir.

Rud amháin nach bhfuil san alt, afach, is é an t-athrú a rinne athrú an dlí maidir le tiomáint agus daoine ólta. Ní fheiceann an dlí an dífríocht idir fear óg agus deich Jaegarmeister caite siar aige, suite isteach ina ghluisteán mór ag scréadáil siar an bóthair, agus an seanfear cneasta soineanta, atá ag tógail pionta lena gcomharsanna tar éis a phinsean a fháil aige. Tá coisc ar slí bheatha na bhfear sin go léir, agus is eagóir an scéal é.

Chuala do Spailpín Fánach scéal ar fear amháin a bhí níos glice dóibhse siúd go léir. Chuir na Gardaí lámh air agus eisean ag dul abhaile tar éis pionta nó dó a ól lena pinsean. Isteach os comhair an breitheamh leis, agus cuireadh coisc tiomáint air. Bhí an fear seo buailte go maith in aois, agus eisean ina chónaí ina aonar ar a fheirm. Níl dífríocht ann idir coisc tiomáint agus cuireadh faoi ghlas do fhir cosuil leis. Ach bíonn an dlí dall, deirtear.

Ach tháining mo dhuine ar seift. Tagann sé isteach sa bhaile anois gach Aoine, mar ba ghnáth leis, agus tógann sé a chuid pionta fós, báil ó Dhia air. Tagann sé isteach lena asal agus a chairt, mar a théadh a sinsear roimhe, agus a mhallacht orthu go léir. Mo cheol thú, a seanduine cóir, go máire tú an céad! Fad atá an cloigín á úsáid ag muintir na hÉireann tá dóchas linn fós.





Technorati Tags: Gaeilge, cultúr, tithe tábhairní, slí bheatha

Ag Ceiliúradh Tommy Makem Tar Éis a Bhás

Agus na caointe go léir atá scríofa in ómós an té atá imithe ar slí na fírinne, is é King's Call, an t-amhrán a scríobh Phil Lynott tar éis bás Elvis Presley, ceann de na h-amhráin is ansa liom. "Agus do chasas a cheirníní ar feadh na h-oíche," a shéinneann Lynnott, "ag ól in ómós mo chara sár-dhílis."

Bhí an Spailpín ag déanamh an rud ceanán céanna tar éis briseadh scéil bháis Tommy Makem inné. Agus mise san oifig fós, ag cuardaigh Youtube agus ag breathnú arís ar laoch mór cheoil na hÉireann.

Níl ach Liam Clancy fagtha anois - nach mbeidh sé uaigneach dó an seachtain seo chugainn, nuair a mbeidh sé ina sheasamh ag uaigh a sheanchara, a dheartháir fola mar a duirt sé inné, agus ar eolas aige gurbh é féin an t-aon duine atá beo ar an bhfód fós ón tseandream? Táim uaigneach féin ag smaoineamh orthu go leir, agus níor bhuail mé le ceachtar acu. Is cuimhin liom socraid Paddy Clancy - déanadh clár teilifíse fúithi, agus fir móra aiséirí an cheoil tradisiúnta na hÉireann, Ronnie Drew, Paddy Reilly, Finbar Furey, Liam Clancy agus Tommy Makem féin, ag seinnt "Will Ye Go, Lassie, Go" sa reilg, ag breathnú ar chónra Phaddy, a cháibín cailiúl ar an mullach, ag dul síos an fód.

Bhí fios agam i gcúl mo chinn nach raibh eolas ar shaothar Tommy Makem go forleathan sa tir agus, tar éis feachaint ar na páipéirí tar éis fograíodh an drochscéil, táim cinnte anois. Seo an sliocht sa Independent inniu - níl faic tada nua ann, níl leargás dá laghad ann, ach gach rud bainte ón idirlíon agus an sreang nuachta. Agus maidir le cad a scríobh Fintan O'Toole - níl fios agam conas ab fhéidir leis chodladh, tar éis cad a scríobh sé faoi fhear tar éis a bháis. Tá súil agam go mbeidh daoine níos cneasta leis féin nuair a dtiocfar a uair. Nach cúis náire í d'iriseocht na hÉireann go comóirtear saol agus saothar níos fearr sa Daily Telegraph, Sasana, ná i bpáipéirí náisiúnta na hÉireann?

An ciallaítear as seo go n-obraíodh Tommy Makem agus na Clancy Brothers in aisce, gur chaith sisa a síol ar thalamh bán? Dea-scéal agam agaibh dá bhrí sin, a leitheoirí - fad atá fios fagtha sa domhan cé hí Éirinn nó ce h-iad na Gaeil, beidh Tommy Makem agus na Clancys beo fós. Tagann faiseanna nua cheoil le gach uile ghlúin, ach fanfaidh guth an duine beo go síoraí, agus mar sin fanfaidh saothar Tommy Makem beo leis. Iarradh ar Ledbelly uair amháin an cine den saigheas daon-cheoil iad na gormacha. D'fhreagair sé gurbh daon-cheoil iad na gormacha cinnte; níor chuala iadsan á sheinnt ag capall riamh.

Agus is é sin, an daonnacht a mbainneann le gach aon daon-cheoil, a gcoinneofar ceol agus saothar na Clancys agus Tommy Makem beo go fóill. Fad ab fhéidir samhlaigh ar ropaire ar thaobh sléibhe i bhfolach ó Maor an Caiseil, nó seanfear ag breathnú siar ar a shaol mar Pheilim Ó Brádaigh, Bard Aird Mhaca, nó ab fhéidir linn gáire a dhéanamh in aghaigh an bháis, mar an fear ar an dtuairim gurbh bhreá an rud é, a bhuachaillí, bheith marbh go deo, beidh Tommy agus a shaothar beo linn. Tá ár ndeora tite anois; is gá duinn tús a chur ar ceiliúradh saol agus saothar Tommy Makem, agus cad ab fhearr na an ceann seo? Go codlaí tú go sámh, a Thomáis, bí cinnte go seinnfear do cheol go deo.





Technorati Tags: Gaeilge, Éirinn, ceol, amhránaíocht, cultúr,The Clancy Brothers and Tommy Makem, Tommy Makem

Feartlaoi Tí Tábhairne

Thárla rud ait uaigneach liom i mBéal an Átha an deireadh seachtaine seo caite. Seo an scéal.

Bhíos ag siúl síos Sráid Uí Chonaile, ag dul lastall tí tábhairne Liam Mhic Éil, nuair a tháinig fear amach agus a shín a lámh amach dom. Bheannaigh sé dom, agus bheannaigh mé do arís, cé nach raibh fios agam cé hé. Tá sé sin ceart go leor - bíonn aithne ag cuid maith daoine ormsa i ngan fios dom féin, agus 'sé mo thuairim go bhfuil sé níos easca agus níos fearr cara nua a dhéanamh in ionad namhaid éigin. Mar sin, thógas a lámh agus croitheas é.

Ach bhíos trí chéile nuair a bhfuaireas amach nárbh fios do cé hé mise ach an oiread. Cén fáth go gcroitheadh duine lámh duine i ngan fios ceachtar acu cé hé an duine eile? Ach ansin tháinig an freagra, agus bhí gach rud soléir.

"Is cuimhim liom tusa ag ól i nGaughan's," a duirt sé, agus thuigeas gach rud anseo.

Tá teach tábhairne Gaughan's dúnta i mBéal an Átha le bliain nó mar sin - scríobhas céanna sa bhlaigín seo agama an cailleadh ab ea an dúnadh. Ach ó oíche Dé Sathairn tá sé soleir dom go bhfuil cuid mó a phobail á ghearradh dá bhrí a dhúnadh fós, agus iadsan i ngan fios cá rachadís anois. D'iarr an fear an ceist céanna ormsa - cá bhfuilim ag ól anois?

"Bhuel, nílim," a duirt mé leis, go fírinneach. "Táim im' dheoraí sa bhaile seo anois. Nílim ann anois mar a bhínn. Níl tógaim deoch sa bhaile ach ins na tithe ina dtógtar mé."

Sméidh sé a cheann ansin, go cnéasta, ach go brónach freisin, agus d'fhill sé ar ais ar a phíonta. Leann mé fein ar aghaidh, agus d'fhilleas go dtí Teach Mhic Éil arís tar eis leathuair a chlo. Ach ní raibh mo dhuine ansin. Bhí sé imithe ar thóir áit éigin eile, ina ngeobhadh sé beagán bhláis Gaughan's arís. Tá súil agam go ngeobhaidh, ach níl mórán dóchas agam. Agus níl fios agam freisin cathain a bhfillfidh mé ar áis go mBéal an Átha ach an oiread.





Technorati Tags: Gaeilge, cultúr, tithe tábhairní, Béal an Átha, Gaughan's

Na Sínigh atá Ró-thógtha leis an Saol ar Líne

Ceann de na rudaí a chur is mó bhróid ar bhur Spailpín Fánach le linn m'aimsir ar an nGréasán ná nuair a bhfuaireas amach go bhfuil cosc ar an mblag seo ins an Sín. Bhí cara liom ag fánaíocht amach ins an domhan Oirthir, agus nuair a rinne sé iarracht cuairt a chur ar a Spailpín, níorbh fhéidir leis. Scríobh mé beagán faoi ag an am, agus ansin chuireas as mo chloigín é.

Tá sé ar ais im' chloigín agam anois toisc go bhfuil sliocht sár-spéisiúl sa Washington Post ar maidin inniu faoi paistí Síne atá comh tógtha leis an nGréasán agus an saol idirlín go gcuireann a dtuismitheoirí faoi ghlas iad, go dtí go gheobhaidís laigheas ar a n-andúilíocht.

Tugann an tuaisceoir cuairt ar oispidéal andúilíochta i Daxing, ceann de bruachbhailte Bejing, príomhbhaile na Síne, agus is uasfásach an áit é. Tá trí roinn ann san oispidéal, ina bhfuil na daoine atá go réasunta maith, na daoine go résunta dona agus cúpla chrátur ina bhfuil gach dóchas cailte fúthu. Ach ag léamh an sliocht agus na h-agallaimh leis na n-othair - no leis na gialla - sílim go bhfuil an leigheas níos measa ná an galar. Tá saol bhuachaill amháin déanta amach ar a shon go dtí go mbeidh ceithre scór bliana d'aois aige - cá bhfuil an maitheas ansin, agus do saol caite agat sula caitheann tú é?

Níor thug an Spailpín cuairt ar an Sín riamh, agus má tá an t-ádh liom, ní thugfaidh go deo. Níl mórán meas acu ar an saol, de gnáth, go h-airithe saol an gnáthduine, agus ní féidir meas a thabhairt ar sochaí mar sin. Ins na 60í bhí sé coitianta go leor bheidh i lucht an Chathaoirligh Mao anseo sa Domhan Iarthair - tá súil agam go dóiteann gach anam le náíre nuair a gcuimhnítear air anois, agus gach rud ar eolas anois againn ar Mao agus a dream dúnmharaithe oilc.

Technorati Tags: Gaeilge, cultúr, idirlíon, an tSín

Caisiné Ríoga

Agus eisean ag déanamh obair shalach banríona Shasana le daichead blian, bhí sé ag éirí soiléir tar eis an fichiú scannáin dá chuid, Bás Lá Eile, go raibh saothar Shéamuis de Bonda ag bualadh ar cheann scríbe. Bhí gluaistean dofheicthe á thiomáint ag de Bond ins an scannán sin, agus bhí sé comh deachar mar an chéanna scéal nó bun an scannáin a dhéanamh amach. Bhí Piaras Ó Brosnacháin go maith mar 007, ach níor rinne sé ach scannán sármhaith amháin, Ní Fhaigheann Amárach Bás Riamh. Ins a trí scannán eile, theip ar an scríobhnóracht, agus ní raibh ach áit folamh ann san áit ba cheart don fhear is fearr seirbhíse rúnda a Mórgacht.

Bhí sé deachar go leor ar leirtheoirí de Bonda aisteoir nua a fháil in áit Uí Bhrosnachán, ach bhualadar an súil tairbh nuair a bhuaileadar ar Dhaniel Craig. Agus an shcríobhnóracht i bhfad níos fearr i gCaisiné Ríoga ná mar a bhíodh ins an dhá scannán sula seo – tionchar Pól Haggis, scríobhnóir Leanbh Milliún Dhollar, gan dabht – is é Caisiné Ríoga ceann de na cúig scannáin de Bonda is fearr riamh – ‘siadsan Mear-Óir, Ar Sheirbhís Rúnda a Mórgachta, Caisiné Ríoga, An Spiaire i nGrá Liom agus Ón Rúis, le Grá, dár leis an Spailpín Fánach.

Is féidir tuiscint ón scannán seo comh nua agus comh úr a bhí Séamus de Bond nuair a thainig An Doctiúr Neo amach i 1962. Cé gurbh é Caisiné Ríoga an chéad scannán is fiche ar eachtraí Shéamuis de Bonda, tá páirt an spiaire briste síos agus cuireadh le cheile arís go dtí go bhfuil sé cosuil le saigheas scannán nua a fheiceal. Cé go bhfuil sé beagán ró-fhada – ba chóir fiche nóimead nó leath-uair a ghearradh as – is sárshaothar é Caisiné Ríoga, agus buíochas mór le Daniel Craig, an fearr a bhíodh ró-bheag, ró-fhionn, ró-ghránna chun bhróga 007 a chaiteamh. Tá an gáire deirneach aige, mar is saothar den scoth é an saothar a thugann Craig mar Séamus de Bond.

Is é Seán Ó Conaire an aisteoir a bhí ina 007 is fearr. Ba é an chéad de Bond, ar ndóigh, agus mar sin tá tionchar mór aige ag gach aisteoir a thagann ina dhiaidh. Ach tá treith mór ag Ó Conaire atá ag Daniel Craig freisin, agus is é sin ná gurbh fhéidir leo thaispéant duinn gurbh marfiór é Séamus de Bond, d’ainneoinn na h-éadaí bhreá agus na mbéasa uaisle. Bhí blás an bhaoil ag Ó Conaire, agus tá an blás céanna ag Daniel Craig. Le daichead blian ceadúnaite maraigh, beidh Séamus de Bond ar an mbothar le fada an lá anuas.

Technorati Tags: Gaeilge, cultúr, scannáin, 007